نارسایی شریانی                                                                    Arterial insufficiency

تعریف: اختلال در جریان خون شریانی است. نارسایی شریانی در هر بخشی از سیستم شریانی ممکن است اتفاق افتد، ولی عموما اندامهای تحتانی را درگیر می کند. دو شکل آن وجود دارد: حاد و مزمن، نارسایی شریانی حاد کاهش ناگهانی عرضه خون در یک ناحیه است که در نتیجه ترومبوز (لخته)، امبولی و تروما ایجاد می شود. نارسایی شریانی مزمن اغلب شایع است که از طریق آرترواسکلروزیس (کلسیفیکاسیون
شریان ها و در اثر تنگ شدگی پیش رونده، ضخیم شدن و کاهش حالت ارتجاعی رگ) یا آترواسکلروزیس (تجمع تدریجی پلاک و در نتیجه سخت شدن شریان ها که با افزایش سن اتفاق میافتد) ایجاد میشود. نارسایی شریانی به عنوان بیماری شریانی محیطی و یا بیماری عروقی محیطی نیز شناخته می شود.

علل و عوامل خطرزا

• پلاک آترواسکلروتیک
• ترومبوز (لخته خون)
• آنوریسم ها
• تروما یا شکستگی ها
• امبولی
• زمینه خانوادگی
• دیابت
• سطوح بالای کلسترول
• رژیم غذایی سرشار از چربی های حیوانی
• هیپرتانسیون
• سبک زندگی نشسته
• استفاده از تنباکو
• سن بالای ۵۰ سال
• جنس مرد
• انفارکتوس میوکارد
• فیبریلاسیون دهلیزی

علایم و نشانه ها

• علایم حاد (6P):
  • پارستزی (Paresthesias)
  • درد ناگهانی و شدید (Pain)
  • کرختی و فلج (Paralysir)
  • رنگ پریدگی (رنگ زرد کمرنگ پوست) (Pallor)
  • نداشتن نبض (PulseleSSness)
  • احساس سرما (Polar)
• علایم مزمن:
  •  خستگی متناوب، کرامپهای شدید، احساس سوزش در عضلات پشت ساق پا، باسن یاران که با ورزش رخ میدهد و با استراحت بهبود می یابد. علایم پایدار هستند.
  • زخم یا بریدگی که روند بهبودی آن آهسته است.
  • تغییر رنگ و کاهش حس اندام های مبتلا
  • فقدان نبض
  • ضخیم شدن ناخ
  • کاهش درجه حرارت
  • کاهش عملکرد قدرت عضلانی پاها به همراه تعادل ضعیف در ایستادن
  • پوست براق به همراه فقدان مو در پا

عوارض

• زخم پا
• گانگرن
• ترومبوز
• امپوتاسیون عضو
• نقص های عصبی

عوارض خطرناک: ترومبوز حاد

تست های تشخیصی

• هر یک از پروسیجرها، هدف، احساس طبیعی احتمالی و مراقبت های قبل و بعد از پروسیجر را شرح دهید.
  • سونوگرافی بابلر: برای تشخیص الگوهای غیرطبیعی جریان خون در قسمت نزدیک انسداد
  • پلتیسموگرافی: ثبت جریان خون کاهش یافته در قسمت بعد از انسداد
  • آکوکاردیوگرافی: مشخص می کند که آیا یک امبولی قلبی منشأ انسداد است؟
  • آرتریوگرافی: برای تعیین محل، نوع و درجه ی انسداد و برای ارزیابی میزان گردش خون کولترال (جانبی) میتواند استفاده شود.
  • تصویربرداری دوبعدی با استفاده از اولتراسوند[1] : استفاده از اولتراسوند به منظور ارزیابی شریان ها از نظر تشکیل پلاک و اندازه گیری میزان جریان و فشار خون
  •  Digital stubtraction Gngiography مشاهده رادیولوژیکی شریان ها برای تعیین وجود انسداد و وسعت آن
  • تست ورزشی: برای مشخص کردن سطحی از تمرینات که سبب آشکار شدن نشانه های کمبود جریان خون می شود.
  • نوسان سنجی [2] : از یک کاف فشار خون استفاده می شود که به یک مانومتر متصل است. پیدا کردن محلهای تنگی از طریق کاهش فشار مشخص می شود.
  • شاخص بارویی – مچ پایی [3] : برای بررسی جریان خون به اندام های تحتانی و اندازه گیری نسبت فشار خون سیستولیک قوزک پا به بازو است.
  • تست های خوبی شامل غربالگری کلسترول و اندازه سطح گلوکز برای مشخص کردن دیابت تشخیص داده نشده، می باشد.

درمان

 انسداد مزمن

طبی:

اندیکاسیون ها: در بیمارانی که کاهش فاکتورهای خطر اغلب موجب توقف یا حتی برگشت ساخت پلاک در شریان ها می شود.

• درمان
  • برنامه های کاهش فاکتورهای خطرزا: کنترل فشار خون، نکشیدن سیگار، کاهش وزن، کاهش سطح کلسترول و لیپیدها
•  داروها
  • درمان ضد پلاکت (دیپریدامول و آسپرین): برای جلوگیری از انسداد شریانی
  • سیلوستازول (پلتال) [4] : جهت بهبود جریان خون به پاها از طریق جلوگیری از تشکیل پلاک و باز شدن عروق خونی استفاده می شود و همچنین جهت کمک در بیماران مبتلا به لنگیدن (در پیمودن مسافت بیشتر در هنگام راه رفتن) مورد استفاده قرار می گیرد.
  • داروهای پایین آورندهی چربی خون (استاتین) برای کاهش سطح کلسترول پنتوکسی فیلین (Trental): برای بهبود جریان خون مویرگها استفاده می شود، برای افزایش مسافتی که بیمار می تواند پیاده برود.
  •  آسپرین: برای تخفیف درد و پیشگیری از ترومبوامبولی
  • بلوک کننده های کانال کلسیم: برای کاهش اسپاسم عروق
  • ترومبولیتیک ها (اوروکیناز، استرپتوکیناز، آلتپلاز [5] ): برای حل کردن لخته ها و کاهش دادن انسداد ناشی از ترومبوز
  • ویتامین C و E: برای مقابله با آسیبهای عروقی

جراحی:

 اندیکاسیون ها: برای بیماران دچار نارسایی شدید که درمان طبی به تنهایی کافی نیست.

• آمپو تاسیون: برداشتن عضو از طریق جراحی در صورث گانگرن، عفونت های غیرقابل کنترل و یا درد پیشرونده و بدون درمان
• سمپاتکتومی لومبار: قطع اعصاب جهت توقف درد
• اترکتومی: تراشیدن و برداشتن پلاک از رگها به وسیله کاتترهای مخصوص

انسداد حاد

طبی

اندیکاسیون ها: در بیمارانی که دارای انسداد در آئورت و شریان های ایلیاک بوده و ریسک

عمل جراحی در آنها بالاست.

درمان

• آنژیوپلاستی زیرجلدی ترانس لومینال (PCTA) [6] : فشردن انسداد با استفاده از باز کردن بالن در داخل رگ
• آنژیوپلاستی با استفاده از لیزر: استفاده کردن از یک لیزر با نوک داغ برای حل کردن انسداد استنت ها: استفاده از میله های فنر مانند که در رگ قرار میگیرد و برای جلوگیری از انسداد، آن را متسع می کند

• داروها
  • هپارین: جهت جلوگیری از متصل شدن پلاکتها به یکدیگر و ایجاد ترومبوامبولی
  • انفوزیون داخل شریانی داروهای فیبرینولیتیک (برای حل کردن لخته ها)

جراحی:

 اندیکاسیون ها: جهت بیمارانی که دارای انسداد در شریان های کوچکتر پاها بوده و یا چند

نقطه از عروق خونی دچار انسداد شده اند.

• آمبولکتومی: برداشتن لخته از شریان درگیر
• ترومبوآمبولکتومی: بازکردن شریان توسط جراحی برای خارج کردن پلاکها یا ترومبوز
• گرافت پچ [7] : برداشتن بخش درگیر شریان با جایگزینی یک ورید اتولوگ (مانند ورید سافن) یا با یک گرافت داکرون
• گرافت بای پس [8] : استفاده از یک ورید اتولوگ (مانند ورید سافن) یا یک گرافت داکرون برای بای پس بخش درگیر شریان

مراقبت در منزل

اطلاعات عمومی

•  آموزش های کتبی و شفاهی به بیمار و مراقبت دهنده بدهید و برای آنها نام و شماره تلفن پزشک یا پر ستار را فراهم کنید تا در صورت بروز هرگونه سؤال تماس بگیرند.
• روند آرتریواسکلروزیس و آترواسکلروز و نقش آنها در ایجاد انسداد شریانی را توضیح دهید
• علل و عوامل مؤثر را مرور کنید. در مورد محل های مشکوک به انسداد و جریان خون جانبی به بیمار توضیح دهید.
• لنگیدن متناوب و چگونگی پیشرفت آن را شرح دهید.
•  بر اهمیت اجتناب از محصولات حاوی تنباکو مثل سیگارت، پیپ، سیگار تأکید کنید.

علایم هشدار دهنده

• هشدار: علایم و شکایاتی را که باید به پزشک و پرستار گزارش شود مرور کنید.

آموزش های ویژه

• آموزش به بیمار در مورد چگونگی مشاهده عضو مبتلا از نظر رنگ، گرمی و وجود نبض ها
• مراقبت از پوست:
  •  از پوست باید روزانه از نظر قرمزی، تاول و یا بریدگیهایی که بهبود نمی یابد مشاهده شود.
  •  از لوسیون های ملایم و بدون بو جهت خشکی پوست استفاده شود.
  • از پدهای گرم کننده و یا ظرف های آب گرم که می تواند باعث سوختگی در فرد بیمار شوند، نباید استفاده شود.
  • از لباس های تنگ که باعث ایجاد تداخل در گردش خون نواحی مبتلا می شود، اجتناب شود.
  •  پوست گرم و خشک نگه داشته شود. پوست نباید در معرض سرما قرار گیرد. از درجه حرارتهای خیلی گرم یا سرد پرهیز شود. پوشیدن جوراب های گرم و مناسب در شب توصیه شود.
  • از به کار بردن نوارچسب مستقیماً روی پوست خودداری شود.
  • نحوه مراقبت از زخمهای پوستی نشان داده شود. توصیه در مورد چگونگی و محل تهیه کردن تجهیزات مورد نیاز ضروری است.

• مراقبت از پا:
  • پا و انگشتان پا باید روزانه از نظر بریدگی، کبودی، پینه و میخچه بررسی شوند. پا با صابون ملایم و اب گرم شسته و کاملا خشک گردد. درجه حرارت آب برای اجتناب از سوختگی کنترل شود. پاها به ویژه بین انگشتان باید کاملاً خشک شوند.
  • لوسیون های ملایم و بدون بو برای جلوگیری خشکی و ترک خوردن استفاده شود. پوست پا قبل از پوشیدن جوراب و کفش کاملا خشک شود،
  • ناخن های پا به صورت مستقیم با ناخنگیر چیده شود. اگر ناخن ضخیم یا شکننده است، بیمار به پدیاتریست ارجاع شود. به بیمار آموزش دهید که پینه ها یا میخچه را نبرد، بلکه آنها را پوشانده و به پدیاتریست مراجعه کند.
  • پا از آسیب و صدمات محافظت شود. هرگز پابرهنه راه نرود. جورابهای نخی و راحت و کفش های مناسب و اندازه بپوشد و در هنگام راه رفتن در شب از روشنایی مناسب استفاده کند.

داروها

• هدف، مقدار، زمان و روش مصرف هر یک از داروهای تجویز شده و عوارض جانبی را که باید به پزشک یا پرستار گزارش شود، توضیح دهید.

فعالیت

• در مورد برنامه ی ورزشی بحث کنید.
  • اهمیت تمرینات روزانه برای پیشگیری از انسداد بیشتر و گسترش گردش خون کولترال را توضیح دهید.
  • انواع تمریناتی که اجازه داده شده مثل پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری را مرور کنید.
  • توضیح این که تمرینات تدریجی می تواند شدت لنگیدن را کاهش داده و میزان مسافتی را که بیمار می تواند پیاده طی کند، افزایش دهد؛ برای مثال بیمار ممکن است شروع به پیاده روی کند تا هنگامی که لنگیدن رخ دهد، سپس توقف و استراحت کند و هنگامی که درد متوقف شد، دوباره شروع کند. مسافت می تواند به صورت تدریجی افزایش داده شود.
  • تاکید کردن بر این که در هنگام بروز درد، بیمار باید هر نوع فعالیت یا تمرینی را قطع کند، استراحت نموده و فعالیت را بعد از فروکش کردن درد از سر بگیرد.
• به بیمار در مورد پرهیز از ورزش شدید اندامهای مبتلا آموزش دهید، چرا که باعث افزایش نیاز عضو به اکسیژن و درنتیجه افزایش درد می شود.
• تکنیک هایی که می تواند جریان خون اندامهای تحتانی بیمار را افزایش دهد؛ مثل خوابیدن در یک وضعیت صاف و آویزان کردن اندامهای تحتانی از لبه تخت برای تخفیف درد پا را آموزش دهید.
• به بیمار توصیه شود که اگر درد در شب اتفاق افتاد، از بالش برای بالا آوردن سر تخت به اندازه ۶ تا ۱۰ اینچ استفاده کند.
•  به بیمار برای خودداری از ایستادن و یا نشستن برای دورههای طولانی، بالا نگه داشتن پاها در هنگام نشستن و اجتناب از روی هم انداختن پاها آموزش دهید.
• به بیمار برای این که پزشک را در مورد درد طولانی مدت، کرختی و سوزن سوزن شدن و یا ناتوانی در حرکت پاها مطلع کند، آموزش دهید.

رژیم غذایی

5. بر اهمیت بهبود سبک زندگی (مثل کنترل وزن و رژیم غذایی با چربی و کلسترول کم) که خطر پیشرفت سیر بیماری را کاهش خواهد داد، تأکید کنید.

درمان های جایگزین

• بیمار را تشویق کنید تا در مورد استفاده از روشهای درمانی دیگر با پزشک یا پرستار صحبت کند، چرا که بعضی از درمان ها مضر بوده و ممکن است که با درمان های دارویی تجویز شده تداخل کند.
• تکنیک هایی (مثل بیوفیدبک، یوگا، تصور کردن) را جهت کاهش دردهای مزمن توصیه کنید.
•  در مورد اثرات استرس بر روی گردش خون صحبت کرده و راههای کاهش استرس مثل ورزش، تن آرامی و... را مرور کنید.

مراقبت از افراد مسن

• مسائل همراه با ناخوشی را در بیمار بررسی کنید؛ انواع درمان ها و حتی مکمل های غذایی و گیاهی را که بیمار مصرف می کند، تعیین کنید.
• بیمار و مراقبین از او باید بدانند که به دلیل بی حرکتی افراد مسن، آنها ممکن است که از درد پاها در هنگام استراحت شکایت کنند.
• درد و کرختی که هنگام شب اتفاق میافتد، با برنامه خواب بیمار تداخل ایجاد می کند.

مراقبت های روانی – اجتماعی

• بیمار را تشویق کنید تا در مورد اضطراب و نگرانی خود در مورد بیماری، ناتوانی و ترس در مورد فقدان قدرت اندام های خود صحبت کند.
•  مراقبین از بیمار را تشویق کنید تا در مورد نگرانی های خود در رابطه با بیماری، ناتوانی و اثرات آن بر شیوه زندگی صحبت کنند.

مراقبت های پیگیری و ارجاعات

• بر اهمیت ویزیتهای منظم و پیگیر تأکید کنید. مطمئن شوید که بیمار نام و شماره تلفن های ضروری را دارد.
• بر اهمیت ترک سیگار تأکید کنید. در صورت ضرورت اطلاعات لازم راجع به ارجاع بیمار به
  برنامه های ترک سیگار را فراهم کنید. جزواتی در مورد اثرات نیکوتین بر گردش خون تهیه کنید.