آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
تعریف آنژیوگرافی : روشی از تصویر برداری از رگ های خونی قسمت های مختلف بدن از جمله قلب ، کلیه ، مغز و عروق گردنی است که با استفاده از ماده حاجب و اشعه ایکس انجام میگردد.
آنژیوگرافی نوعی عکس برداری از قلب است است.
آنژیوگرافی عروق قلبی دقیق ترین راه تشخیص وجود تنگی و یا انسداد عروق خونرسان قلب ( کرونر ) می باشد
تعریف آنژیوپلاستی : روشی است که از آن برای باز کردن رگ های بسته قلب استفاده می شود.در آنژیوپلاستی یک بالون کوچک به صورت موقت در ناحیه بسته رگ جایگذاری می شود تا به عریض نمودن آن کمک کند.
آنژیوپلاستی اغلب با جایگذاری دائمی یک لوله توری سیمی به نام استنت ( فنر) همراه است تا به باز ماندن رگ کمک کند و شانس تنگ شدن مجدد را کاهش دهد.
آنژیو پلاستی در واقع یعنی ترمیم رگ های بسته یا تنگ شده قلب میباشد
نحوه انجام آنژیوگرافی
پس از پذیرش بیمار به بخش آنژیوگرافی ( کت لب ) منتقل میگردد. اتاق آنژیوگرافی شامل یک تخت متحرک و تجهیزات تابنده اشعه ایکس و صفحه نمایشگر میباشد .
- بیمار روی تخت دراز کشیده و آنژیو از طریق سرخ رگ کشاله ران ( فمورال ) و یا از طریق دست انجام میگردد.
- ابتدا محل آنژیو با محلول ضد عفونی کننده استریل میگردد
- ناحیه کشاله ران یا دست با پارچه های استرریل پوشانده میشود
- با محلول بیحسی لیدوکایین موضع بی حس میگردد
- سوزن مخصوص آنژیو و بدنبال آن لوله پلاستیکی انعطاف پذیری وارد شریان ( سرخ رگ ) میگردد
- ماده حاجب از طریق کاتتر های مخصوصی به عروق تزریق میگردد
- تابش همزمان اشعه ایکس و تصویر برداری از عروق انجام میگردد
- تصویر روی نمایشگر روبه روی پزشک انجام شده و بررسی های لازم انجام میگردد.
عوارض
- احساس گرمی و یا گر گرفتگی بر اثر تزریق ماده حاجب
- خونریزی در محل آنژیوگرافی که در اکثر موارد با استراحت و مراقبت های پزشکی برطرف میشود
- درد گذرای قفسه سینه
- حساسیت به ماده حاجب به صورت افت فشار خون و مشکلات تنفسی که با داروی ضد حساسیت برطرف میگردد
- عفونت در محل ورود لوله و سوزن
- بروز عوارض نادر مثل سکته قلبی و سکته مغزی
- پارگی و خونریزی رگ های قلبی که نادر میباشد
- مشکلات کلیه مخصوصا در کسانی که سابقه مشکلات کلیوی دارند
- ضربان های غیر منظم قلبی
محدودیت های انجام آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه، نامزد خوبی برای این روش نیستند.
بیماران که قبلا دارای واکنش های آلرژیک به مواد جاجب بودند
خانم های باردار
کسانی که عفونت یا زخم در محل ورود سوزن و لوله ها دارند
تنگی شریان اصلی منتقل‌کننده‌ی خون به سمت چپ قلب
استنت گذاری ( فنر گزاری )
در مواردی که عروق قلبی دچار تنگی و گرفتگی شده باشند برای بیمار استنت یا فنر گزاشته میشود
استنت‌گذاری معمولاً پس از گشاد شدن شریان در اثر باد کردن بالون، انجام می‌گیرد. این وسیله از جدار شریان حمایت کرده و از تنگی مجدد آن پس از آنژیوپلاستی، ممانعت می‌کند. از نظر ظاهر نیز به فنر سیمی شباهت دارد. استنت‌گذاری با روند زیر صورت می‌گیرد:
- اسنت به دور بالون نوک کاتتر فشرده شده و همراه با کاتتر به سمت شریان موردنظر هدایت میشود.
- در محل انسداد، بالون باد شده و استنت مانند فنر باز میشود. سپس استنت در محل انسداد گیر کرده و محبوس می‌ماند.
- استنت به صورت دائمی به منظور باز نگه داشتن شریان و بهبود خون‌رسانی به قلب، در محل باقی می‌ماند. در برخی موارد، برای باز کردن انسداد بیش از یک استنت موردنیاز است.
- با قرارگیری استنت در محل صحیح، کاتتر و بالون از بدن بیمار خارج شده و تصاویر بیش‌تری طی آنژیوگرافی برای بررسی جریان خون شریان گرفته میشود.
- در آخر سیم راهبر نیز خارج شده و پروسه پایان می‌پذیرد.
*آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری به معنای برطرف شدن کامل بیماری قلبی نیست. بیمار باید سبک زندگی سالم داشته و داروهای تجویز‌شده را به طور منظم مصرف کند
*آنژیوپلاستی مؤفقیت‌آمیز می‌تواند به معنای عدم نیاز به جراحی قلب باشد
آنژیوگرافی از راه دست یا از طریق ران ؟
محل ورود این کاتترها به عروق شریانی از ابتدای ابداع این روش متفاوت بوده است. در طی چند دهه گذشته متداول ترین روش از طریق شریان ران ( فمورال ) و از طریق کشاله ران بوده است . در طی چند سال اخیر در اروپا روش جدیدی جهت آنژیوگرافی از طریق شریان دست ( رادیال ) ابداع شده است که در آن به جای ورود کاتترها از ناحیه کشاله ران از طریق شریانی در مچ دست وارد سیستم شریانی شده و آنژیو گرافی انجام می شود. هرکدام از این دو روش دارای محاسن و معایبی می باشند :
- در روش آنژیوگرافی از پا ( فمورال ) احتمال کبودی و تجمع خون در زیر پوست در مقایسه با دست ( رادیال ) بیشتر است.
- در روش فمورال احتمال خونریزی بیشتر از رادیال است.
- در روش رادیال طول زمان آنژیوگرافی و میزان اشعه دریافتی پزشک و بیمار بیشتر از فمورال است.
- در روش رادیال میزان ماده حاجب مصرفی بیشتر از فمورال است.
- در مواردی که انسداد عروق ناحیه لگنی و یا آئورت وجود دارد می بایست از طریق رادیال آنژیوگرافی انجام شود.
- در موارد آسیب های دست مانند شکستگی های آرنج و یا انسداد عروق ناحیه شانه بهتر است آنژیوگرافی از طریق فمورال انجام شود.
- در آنژیوگرافی رادیال نیازی به استفاده از کیسه شن و استراحت مطلق طولانی در تخت و بستر نمی باشد و عصر روز آنژیوگرافی می توان بیمار را ترخیص نمود.
- انجام برخی از اقدامات تشخیصی و درمانی مانند آنژیوپلاستی های پیچیده در روش رادیال سخت و گاها غیر ممکن است و در روش فمورال راحت تر قابل انجام است.
در مجموع هر دو روش مزایا و معایب خاص خود را دارند که می بایست برای هر بیمار بصورت جداگانه تصمیم گیری شود. در صورت انجام این روش ها توسط پزشک مجرب عوارض و معایب هر دو روش تا حد زیادی کاهش خواهد یافت.
دارو های مورد استفاده در آنژیوپلاستی
آنتی پلاکت مثل داروهای پلاویکس ، اوسویکس و کلوپیدوگرل با کاهش شانس لخته شدن خون نقش بسیار مهمی در بازماندن استنت ها دارند و مصرف آن بعد از آنژیوپلاستی ضروری است. به یاد داشته باشید بخصوص در مواردی که استنت دارویی دارید مصرف این داروها تا یک سال پس از آنژیوپلاستی ضروری است.
آسپرین ممکن است به طور نامحدود و یا شاید برای همه عمر تجویز شود.
مراقبت های در منزل
1) بعد از ترخیص استحمام بلامانع است.
2) تا یک هفته در صورت امکان پس از انجام آنژیوپلاستی از دستشویی فرنگی استفاده شود و به سمتی که آنژیوپلاستی شده اید نخوابید و از آوردن فشار روی محل خودداری فرمایید. (در صورتی که محل آنژیوپا بوده باشد) در صورتی که آنژیوگرافی شما از دست انجام شده است تا 2 هفته از بلند کردن اجسام سنگین، گذاشتن دست زیر سر وایجاد فشار به دست خودداری گردد. و در صورت بروز علائمی مانند گزگز انگشتان، سردی و بی حسی انگشتان سریعاً به پزشک مراجعه فرمائید.
3) محل آنژیوپلاستی نیازی به قراردادن کیسه آب گرم و کیسه آب سرد ندارد.
4) تا یک هفته ترجیحاً از رانندگی خودداری فرمایید.
5) تا یک هفته بعد از آنژیوپلاستی فعالیت سنگین انجام نشود و ترجیحاً زیاد از پله پایین و بالا نروید.
6) محل آنژیوپلاستی با دست لمس شود در زیر پوست محل نباید سفتی حس شود. کبودی ایرادی ندارد در صورت سفتی محل آنژیوپلاستی به اورژانس بیمارستان یا به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
7) افرادی که آنژیوپلاستی شده اند(برای آنها بالن یا استنت کارگذاری شده است) حتماً از داروی بسیار بسیار مهمی بنام(پلاویکس یا زیلت) باید استفاده کنند.
اهمیت این دارو در این افراد بسیار زیاد می باشد لذا در صورت عدم استفاده منظم از این دارو بیمار دچار سکته قلبی شدیدخواهد شد. مصرف این دارو بسیار اهمیت دارد و در صورتی که بیمار در طول روز قرص خود را مصرف ننموده و فراموش کرده است که آن را مصرف کند استفاده آن بلامانع است. استفاده نکردن این دارو حتی یک روز بسیار خطرناک می باشد. جایگزین کردن داروهای مذکور با داروهای مشابه ممنوع می باشد و حتماً بیمار دقت کند که این داروها از داروخانه های معتبر تهیه شود تا داروی تقلبی به بیمار داده نشود. بیمارانی که از داروهای مذکور استفاده می کنند نباید بدون هماهنگی با پزشک معالج داروی خود را قطع کنند زیرا قطع خودسرانه دارو برای بیمار خطرناک است.
8) بیمار پس از انجام آنژیوپلاستی نیاز به استراحت مطلق ندارد و انجام پیاده روی برای بیمار بلامانع است.
9) هفته ای چهار روز و درهر نوبت نیم ساعت پیاده روی مستمر داشته باشید و بهترین ورزش برای شما پیاده روی و شنا می باشد.
10) پس از ترخیص به مدت 24 ساعت مایعات فراوان بنوشید. این امر باعث تسهیل دفع موادی می شود که حین آنژیو به شما تزریق شده است.
11) در صورت بازگشت علائم، مانند درد قفسه‌ی سینه، تنگی نفس یا سایر علائم مشابه علائم قبل پروسه، باید بلافاصله با پزشک مشورت کرد.
12) در صورت احساس درد قفسه‌ی سینه در حالت استراحت یا دردی که با نیتروگلیسیرین برطرف نشود، بلافاصله باید با اورژانس پزشکی (۱۱۵) تماس برقرار کرد.
13) در صورت هرگونه خونریزی که متوقف نمی شود با پزشک مشورت نمایید
14 ) در صورت مشاهده مدفوع خونی یا سیاه رنگ، استفراغ خونی یا سرفه هایی که همراه با دفع خون است یا ادرار خونی با پزشک مشورت نمایید
15) در صورت مشاهده لکه های بزرگ کبود رنگ روی بدن خونریزی از بینی ادرار خونی با پزشک مشورت نمایید
16) ترک مصرف سیگار
17) کاهش میزان کلسترول خون
18) حفظ تناسب اندام
19)کنترل سایر شرایط پزشکی از جمله دیابت و فشار خون بالا
20) انجام ورزش منظم
پرسش و پاسخ
مدت زمان بستری در بیمارستان چقدر است ؟
مدت زمان بستری در بیمارستان بستگی به علایم حیاتی و شرایط بیمار و محل آنژیوگرافی یا انجام آنژیوپلاستی دارد به طور کلی
برای بیماران آنژیوگرافی از دست : شب مرخص میباشند
برای بیماران آنژیوگرافی از پا : یک شب بستری در بیمارستان
برای بیماران آنژیوپلاستی چه از دست و چه از پا : یک شب بستری در بیمارستان
اگر محل آنژیو خونریزی داشت باید چه کار کنم ؟
اگر زخم خونریزی داشت، به مدت 30 دقیقه آن را با دست فشار دهید
فعالیت های سنگین را از کی میتوانم آغاز کنم ؟
کارهای سنگین انجام ندهید، 2 تا 3 روز بعد از عمل استنت گذاری قلب قادر خواهید بود به کار خود بازگردید
حداقل تا 2 روز بعد از جراحی، فعالیت ورزشی نداشته باشید. (تا زمانی که پزشک نگفته است، ورزش نکنید)
اهمیت مصرف داروهای ضد انعقادی پس از استنت گذاری در چیست؟
داروهای ضد انعقادی، که "ضد پلاکت" یا "رقیق کننده خون" نیز نامیده می شوند، احتمال حمله قلبی، سکته و مرگ را کاهش می دهند زیرا احتمال تشکیل لخته خون را کاهش میدهند. برای شما بسیار مهم است که بر اساس نسخه تجویز شده این داروها را مصرف کنید حتی وقتیکه احساس میکنید حال عمومی تان بهتر شده است. اگر پزشک دیگری، برای مثال دندانپزشکتان، شما را از مصرف این داروها منع کرد، حتماً قبل از توقف مصرف این داروها با پزشک متخصص قلبتان مشورت کنید.
چرا باید دو نوع داروی ضد انعقادی را همزمان مصرف کنم؟
شده اند به دو روش متفاوت عمل میکنند. ترکیب همزمان عملکرد این دو دارو مانع از انعقاد خون و تشکیل لخته خواهد شد. این ترکیب باعث می شود که تشکیل لخته های خون که منجر به انسداد عروق می شود کاهش یابد. مصرف همزمان آسپرین و داروی ضد انعقاد تجویز شده بهترین راه محافظت در برابر لخته های خون است. مصرف همزمان این دو دارو برای عملکرد درست آنها بسیار مهم است.
اگر خوردن یک وعده از داروی ضد انعقادی را فراموش کردم، چه کنم؟
یک وعده از آسپرین یا پلاویکس را فراموش کردید، به محض اینکه این اتفاق را به خاطر آوردید دارویتان را مصرف کنید. هرگز سعی نکنید که با مصرف دوبرابر دارو در وعده بعدی (یا روز بعد) این فراموش کاری را جبران کنید.
آیا مصرف همزمان پلاویکس و سایر داروهایی که مصرف میکنم، عوارض خاصی به همراه نخواهد داشت؟
حتماً پزشک متخصص قلب خود را از داروها، ویتامینها و سایر مکمل های دارویی که ی خورید و یا تصمیم دارید در آینده مصرف کنید، مطلع نمایید و در مورد عوارض احتمالی مصرف همزمان آن داروها سوال کنید.
اگر یک پزشک متخصص قلب دیگر، یک دندانپزشک یا یک داروساز دستور به توقف مصرف داروی ضد انعقادی داد، چه کنم؟
مصرف داروی خود را قطع نکنید. بلافاصله به پزشک متخصص قلب خود اطلاع دهید.
آیا میتوانم میزان (دُز) مصرف داروی پلاویکس را بعد از چند هفته یا چند ماه کاهش دهم؟
ضروری است. هرگز میزان مصرف دارو را سرخودانه تغییر ندهید و یا استفاده از دارو را متوقف نکنید مگر آنکه دستور مصرف جدیدی از پزشک متخصص قلبتان داشته باشید.
آیا وقتی حالم بهتر شد میتوانم مصرف داروهایم را متوقف کنم؟
خیر، شما باید به مصرف روزانه داروهایتان بر اساس دستور پزشک ادامه دهید حتی وقتیکه احساس میکنید حالتان بهتر شده است.
اگر مصرف داروهایم را متوقف کنم چه اتفاقی می افتد؟
با اینکار شما احتمال ایجاد لخته درون استنت یا در نواحی نزدیک به آن را افزایش خواهید داد. این لخته می تواند باعث حمله قلبی، سکته یا حتی مرگ شود.
اگر در اثر بریدگی دچار خونریزی شوم و یا خون مردگی های وسیع در تنم ایجاد شود، آیا باید مصرف داروی ضد انعقادم را متوقف کنم؟
خیر، قبل از هر تصمیمی با پزشک متخصص قلبتان تماس بگیرید.
طول عمر استنت ها( فنر ) چقدر است ؟
به طور میانگین 7 سال
چه ورزشهایی را میتوانم انجام بدهم ؟
بهتر است ورزش را با خانواده یا دوستان خود انجام بدهید ورزش هایی مثل 15 دقیقه پیاده روری و انجام ورزش های هوازی در حد تحمل ، تقویت عضلات با وزنه ، شنا در آب ولرم بلا مانع است . توصیه انجمن قلب آمریکا دو نیم ساعت ورزش سنگین در هفته یا دو الی سه روز ورزش در هفته میباشد .
ز دویدن، کوهنوردی و یا راه رفتن سربالایی یا سرازیری تا یک هفته خودداری کنید.
فعالیت های جنسی را از چه زمانی میتوانم شروع کنم ؟
شما می توانید از روز سوم فعالیت های جنسی نرمال خود را از سر بگیرید.
آیا سفر رفتن و مسافرت بعد از آنژیوگرافی قلب امکان پذیر است؟
بله شما میتوانید به مسافرت بروید ولی از مسافرت های طولانی مدت جلوگیری نمایید و به تنهایی رانندگی نفرمایید
برای اطلاعات بیشتر در مورد آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی و سوالات پرستاری خود به سایتwww.simorghteb.com و یا از تهران و شماره ثابت با 9092305875 تماس حاصل فرمایید .
