نارسایی آدرنال (بیماری آدیسون، نقص آدرنوکورتیکال ثانویه)
Adrenal Insufficiency (Addison's Disease, Secondary Adrenocortical Insufficiency
تعریف: نارسایی آدرنال، اختلال مزمن غدد آدرنال است. کاهش عملکرد کورتکس (قشر آدرنال منجر به کمبود هورمون های آدرنوکورتیکال (گلیکوکورتیکوئید، آلدوسترون) و آندروژن میگردد. این هورمون ها تعادل مایعات را در بدن تنظیم، موجب تشکیل گلوکز و مشخصات جنسی ثانویه به ویژه در زنان میگردد. بیماری آدیسون کمبود آدرنوکورتیکال اولیه است. نارسایی آدرنوکورتیکوئید ثانویه متعاقب سایر اختلالات غده و یا در نتیجه ی درمان با گلوکوکورتیکوئیدها ایجاد می شود.
علل
- بیماری آدیسون: صدمه غدد آدرنال است که در نتیجه ی عوامل اتو ایمیون، تروما، عفونت یا جراحی ایجاد می گردد.
- نقص آدرنوکورتیکال ثانویه: کاهش ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک هیپوفیز (ACTH) که در اثر تومور هیپوفیز، ترومای سر یا گلیومای چشمی ایجاد میگردد.
علایم و نشانه ها
- ابتدایی
- خستگی
- ضعف عضلات که روزها بدتر می شود.
- هایپوتانسیون ارتواستاتیک
- ریزش یا کاهش موهای بدن
- سرگیجه
- اواسط بیماری
- بی اشتهایی
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- درد شکمی
- سردرد
- سرگیجه
- ضعف
- عدم تحمل سرما
- میل شدید به نمک
- انتهایی
- کاهش وزن
- دهیدراتاسیون
- هایپوتانسیون وضعیتی
- گیجی
- بی قراری
- بی ثباتی هیجانی
- در زنان
- آمنوره
- نازایی
- کاهش لیبیدو
عوارض
عوارض خطرناک: بحران آدیسون (آدرنال): افت سریع سطح کورتیزول و آلدوسترون که ممکن است موجب شوک، کما و مرگ گردد و در اثر هر موقعیت استرس زایی از قبیل هیجان، عفونت، جراحی کوچک یا تروما ایجاد میگردد و از اورژانس های پزشکی است.
تست های تشخیصی
- هر یک از پروسیجرها، هدف، احساس طبیعی احتمالی و مراقبت های قبل و بعد از پروسیجر را شرح دهید
- کورتیزول، سطوح ACTH: تست محرک ACTH تأیید کمبود ادرنوکورتیکال و شناسایی نوع آن
- سطح ACTH پلاسما در بیماری اولیه آدرنال افزایش پیدا می کند و در بیماری آدیسوم ثانویه کاهش مییابد.
- آزمایش شیمیایی خون: الکترولیتها: پتاسیم، گلوکز، سدیم، کلر، بیکربنات، نیتروژن، اوره خون
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار ۲۴ ساعته برای تعیین سطح سدیم و یا کورتیزول آزاد
- شمارش کامل سلولهای خون و افتراقی: تشخیص نوتروپنی، لنفوسیتوز و افزایش ائوزینوفیل در بحران
- تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری / MRI: تعیین کوچک شدن اندازه ی ادرنال و هیپوفیز
درمان
طبی
- رژیم غذایی
- پرکالری پرکربوهیدرات، پر پروتئین و پرویتامین
- داروها
- جایگزینی کورتیکواستروئیدها (از قبیل کورتیزون و هیدروکورتیزون)
- آنتی بیوتیک جهت کنترل عفونت
- بحران آدرنال
- هیدروکورتیزون TV (داخل وریدی)
- جایگزینی مایعات داخل وریدی (دهیدراتاسیون شدید)
- وازوپرسورها (تنگ کننده های عروق خونی) جهت حفظ فشار خون
- کنترل مداوم قلب
مراقبت در منزل
اطلاعات عمومی
- آموزش های کتبی و شفاهی به بیمار و مراقبت دهنده بدهید و برای آنها نام و شماره تلفن پزشک و یا پرستار را فراهم کنید تا در صورت بروز هرگونه سؤال تماس بگیرند.
- به بیمار توصیه کنید تا در مسافرت هایش جعبه وسایل و داروهای اورژانسی را به همراه داشته باشد و به طور منظم آنها را از نظر تاریخ انقضاء چک کند.
- آماده سازی و تجویز هیدروکورتیزون به صورت عضلانی، در مواقع اورژانس را به بیمار و
خانواده ی او آموزش دهید.
- در مورد اختلالات زمینه ای، علت آن و عوامل مساعد کننده توضیح دهید و تاثیر استرس بر روی سطح هورمون را شرح دهید.
- آموزش به بیمار در مورد نیاز به مطلع نمودن پزشک یا پر ستار در طی دوره هایی که دچار استرس یا هیجان شدید شده، قبل از جراحی های انتخابی و بعد از هر تروما، تا مقدار دارو با وضعیت بیمار تطابق داده شود.
- آموزش بیمار در مورد افزایش خطر ابتلا به عفونت و اجتناب از تماس با اشخاصی که بیماری واگیردار (از قبیل سرماخوردگی یا آنفلوآنزا) دارند.
- تأکید بر اهمیت شستن دستها به طور مناسب
علایم هشداردهنده
هشدار: بر علایم و نشانه های بحران آدیسون (از قبیل ضعف شدید، خستگی، گیجی، تهوع، استفراغ، درد شکمی، سردی پوست) تأکید کنید.
- بر اهمیت مراقبت های پزشکی فوری در صورت ظهور علایم بالا تأکید کنید.
- از مطلع بودن بیمار و مراقبت دهنده وی در مورد آشنایی با سریعترین راه یا مسیر بخش اورژانس از منزل یا محل کار اطمینان یابید.
- به بیمار برای تهیه ی یک جعبه ی اورژانسی محتوی سرنگ، پنبه، الکل و mg ۱۰۰ هیدروکورتیزون کمک کنید.
- به بیمار در مورد اهمیت عدم مصرف غذاهایی که نمک محدود شده یا نمک جایگزین دارد آموزش دهید.
- توصیه به بیماران بی اشتها به دریافت غذا به مقدار کم و مکرر تا وضعیت تغذیهای بهبود یابد.
آموزش های ویژه
- زنان؛ آموزش در مورد گزارش هرگونه تغییر در الگوی قاعدگی از قبیل آمنوره.
- در مورد سایر روشهای مقابله با حوادث استرس زا (از قبیل تکنیکهای تن آرامی، تصورات هدایت شده و سایر فعالیتهای انحرافی) به بیمار آموزش دهید.
داروها
- به هدف، مقدار، زمان و روش مصرف هر یک از داروهای تجویز شده و عوارض جانبی که باید به پزشک یا پرستار گزارش شود را توضیح دهید.
- به بیمار تاکید کنید که هورمون های جایگزین را باید برای تمام طول عمر مصرف کند.
فعالیت
- در مورد اجتناب از انجام فعالیت و یا ورزش شدید در هوای گرم و مرطوب به بیمار آموزش دهید.
- به بیمار توصیه کنید میزان مصرف مایعات و نمک را در صورت تعریق زیاد، افزایش دهد.
- به منظور کاهش هایپوتانسیون وضعیتی، به بیمار در مورد تغییر پوزیشن به صورت تدریجی آموزش دهید.
رژیم غذایی
- در مورد مصرف مواد غذایی در طی دوره های فعالیت به بیمار آموزش دهید.
- به بیماران بی اشتها توصیه کنید که به منظور بهبود وضعیت تغذیه ای، از وعده های غذایی کم حجم و مکرر استفاده کنند.
درمانهای جایگزین
- در مورد روش های درمانی در طی دوره های استرس مثل تن آرامی و مراقبه، توضیح دهید.
مراقبت از افراد مسن
- مطمئن شوید که بیمار مقدار کافی از مواد غذایی و سدیم را دریافت می کند. رژیم غذایی باید کم پتاسیم باشد. مقدار مصرف مایعات روزانه باید ۳۰۰۰ میلی لیتر باشد.
- داروهایی که برای سایر بیماریها تجویز شده را بررسی کنید، زیرا ممکن است این داروها منجر به افزایش دفع سدیم شوند (مانند دیورتیکها).
- به بیمار آموزش دهید به منظور پیشگیری از افت فشار خون وضعیتی، به آهستگی بلند شود و بنشیند.
مراقبت روانی
- بیمار را به بیان احساسات و ترس هایش در مورد پیشرفت بیماری تشویق کنید.
- به بیمار برای تغییر در سبک زندگی و تطابق با وضعیت جدید و تشویق به شرکت در برنامه ریزی کارهای منزل کمک کنید.
- در مورد سایر روش های مقابله با وضعیتهای استرس زا (مثل تکنیک های تن آرامی و تصورات هدایت شده) توضیح دهید.
مراقبت های پیگیری و ارجاعات
- بر اهمیت ویزیتهای منظم و پیگیر تأکید کنید و مطمئن شوید که بیمار نام و شماره تلفن های ضروری را دارد.
- به بیمار و مراقبت دهنده جهت شناسایی مراکز اورژانس در جامعه کمک کنید.
- به بیمار و مراقبت دهنده ی وی توصیه کنید تا همه ی پزشکان و دندانپزشکان را قبل از انجام هرگونه پروسیجری آگاه سازند.
- نیاز به پوشیدن دستبند هشدار پزشکی و همراه داشتن همیشگی کارت شناسایی و لیستی از تشخیص ها و داروها و درمان های اورژانسی را تأکید کنید.
- بیمار را به مراکز ارایه دهنده مراقبت در منزل، سرویس های مددکاری و پزشکی ارجاع دهید.
