سنگ صفرا - التهاب کیسه ی صفرا Cholellithiasis, CholeCystitis
تعریف: کله لیتیازیس تشکیل غیرطبیعی سنگها در کیسه ی صفرا است. میزان شیوعش با افزایش سن افزایش مییابد. تخمین زده می شود که از هر سه نفر فرد ۷۵ ساله یک نفر سنگ کیسه صفرا خواهد داشت.
کله سیستیت: التهاب حاد یا مزمن کیسه ی صفرا است که بیشتر به علت سنگهای صفراوی ایجاد می شود (بیش از ۹۵٪ موارد).
علل و عوامل مؤثر
زمینه ی خانوادگی
چاقی
رژیم غذایی: پرچربی، پرکالری
دیابت بیماریهای کبدی
پانکراتیت
استفاده از کلوفیبرات (داروی ضد کلسترول)
تنگی مجرای صفراوی
بدخیمیها (اولیه یا متاستاتیک)
عوامل عفونی به ویژه در بیماران مبتلا به HIV (سیتومگالوویروس و کریپتوسپوریدیوم)
در مورد زنان: سطح بالایی استروژن، داروهای ضدبارداری خوراکی، درمان جایگزینی هورمون، حاملگی
علایم و نشانه ها
بعد از وعده های غذایی چرب: سوء هاضمه، نفخ شکم، تهوع و استفراغ، آروغ زدن
درد حاد و کولیکی: در نواحی اپی گاستر ممکن است به پشت و بین شانه ها یا شانه ی راست گسترش یابد.
تب: تب خفیف یا بالا با لرز
زردی
خارش شدید
ادرار تیره و غلیظ
مدفوع سفالی رنگ
• تندرنس ربع فوقانی و راست شکم در هنگام لمس و عدم توانایی در تنفس عمیق (علامت مورفی)
• سفتی شکم
عوارض
زردی
عفونت
اختلالات الکترولیتی
انسداد روده
پریتونیت
پانکراتیت
خونریزی (فقدان ویتامین K)
عوارض خطرناک: گانگرن کیسه ی صفرا
تست های تشخیصی
ه هر یک از پروسیجرها، هدف، احساس طبیعی احتمالی و مراقبتهای قبل و بعد از پروسیجر را شرح دهید.
تست های رادیوگرافی: کله سیستوگرافی و X-RayS
سونوگرافی: تعیین محل و اندازه ی سنگ ها
آزمایشات خونی: نشان دادن افزایش آنزیمها (بیلی روبین سرم، آمیلاز سرم و آمینوترانسفراز)
شمارش کامل گلبولهای سفید: بررسی از نظر عفونت
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد به وسیله ی اندوسکوپی (ERCP) [1] : مشاهده ی ارزیابی مجرای پانکراس و درخت صفراوی
درمان
طبی
• درمان
هیدراتاسیون: تجویز مایعات و الکترولیت ها از طریق وریدی
درمان تجزیه ای سنگ [2] برای حل کردن انواع معینی از سنگ ها به ویژه حل کردن سنگهای کوچک استفاده میشود.
کاتتریزاسیون: جهت خارج کردن سنگها، کاتتر تحت فلوئوروسکوپی از طریق یک برش جراحی کوچک شکمی گذاشته میشود. کاتتر ممکن است به صورت موقتی باقی مانده و به داخل یک کیسه خارجی کوچک تخلیه شود. پروسیجر تحت بیحسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می شود.
اسفنکتروتومی رتروگراد از طریق اندوسکوپی : یک لولهای اندوسکوپی قابل انعطاف از طریق دهان گذاشته می شود و بعد به معده و به مجرای صفراوی مشترک میرود تا به سنگ اجازه دهد که عبور کند. این پروسیجر در مراکز سرپایی و تحت بیحسی موضعی گلو انجام می شود.
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد از طریق اندوسکوپی (ERCP}: لوله اندوسکوپی قایل انعطاف به همان شیوهای که در بالا ذکر شد، عبور داده شده و برای خارج کردن سنگ استفاده می شود.
سنگ شکنی خارج تنهای به وسیله شوک اعواج صوتی: استفاده از امواج برای خرد کردن سنگ بدون این که صدمه ای به بافت اطراف آن وارد شود.
داروها
ضد درد
ضد استفراغ
آنتی بیوتیک ها
آنتی کولینرژیک ها
ویتامین k
درمان تجزیه ای صفراوی: جهت چسبیدن به نمکهای صفراوی و دفع آسان آنها داده می شود.
جراحی
کله سیستکتومی: برداشتن کیسه ی صفرا از طریق جراحی به شیوه ی باز یا از طریق لاپاروسکوپی
مراقبت در منزل
اطلاعات عمومی
• آموزش های کتبی و شفاهی به بیمار و مراقبت دهنده بدهید و برای آنها نام و شماره تلفن پزشک یا پرستار را فراهم کنید تا در صورت بروز هرگونه سؤال تماس بگیرند.
بیماری و علل آن و عوامل مؤثر در ایجاد آن را توضیح دهید.
علایم هشدار دهنده
به علایم و شکایاتی را که باید به پزشک و پرستار گزارش شود، مرور کنید.
این کولیک صفراوی: درد شدیده تاکیکاردی، رنگ پریدگی، تعریق فراوان
آموزش های ویژه
• توضیحات لازم در مورد درمان های تجویز شده و انجام شده را مرور کنید.
پروسیجر و هدف آن را توصیف کرده و آمادگی های خاص قبل از یروسیجر را مرور کنید.
بعد از پروسیجر راهنمایی های لازم را در مورد مراقبت های بعد از پروسیجر ارایه نمایید
در صورت وجود داشتن کاتتر، در مورد مراقبت های لازم از آن توضیح دهید.
توضیح دهید که کاتتر به صورت محکم با چسب در محل بسته میشود. به بیمار در مورد نحوه تخلیه کیسه آموزش دهید.
علایم و نشانه هایی را که باید به پزشک و پرستار گزارش شود، مرور کنید: مثل خارج نشدن ترشحات از لوله، علایم عفونت (قرمزی، تورم، تندرنس در اطراف محله تب به لرز.)
در صورت ضرورت جراحی، توضیحات مربوط به آن را مرور کنید.
داروها
هدف، مقدار، زمان و روش مصرف هر یک از داروهای تجویز شده و عوارض جانبی را که باید به پزشک یا پرستار گزارش شود، توضیح دهید.
فعالیت
توضیح دهید که بیمار باید از بلند کردن اجسام سنگین (بیشتر از ۱۰ پوند) و یا کارها ورزشهای سنگین برای ۶-۴ هفته یا طولانی تر، برطبق توصیه پزشک خودداری کند.
به بیمار توصیه کنید که پس از دوره های خستگی، استراحت کند و برحسب میزان تحمل خود و به تدریج فعالیت هایش را افزایش دهد.
رژیم غذایی
توضیح دهید که بیمار باید از یک رژیم غذایی کم چربی و مکمل های ویتامینی (A، E D و K) پیروی کند.
بیمار را به یک مرکز تغذیه برای آموزش های ویژه ارجاع دهید.
ضرورت کاهش چربی و کلسترول در رژیم غذایی را توضیح دهید و در مورد نقشی که رژیم غذایی در کنترل کولیک صفراوی بازی می کند، صحبت کنید.
در مورد نیاز به کنترل وزن صحبت کنید و در صورت نیاز، بیمار را به کاهش وزن به بیمار توصیه کنید تا جهت کاهش خطر ابتلای پانکراس از مصرف الکل خودداری کند،
درمان های جایگزین
از آنجا که پاره ای از درمان های جایگزین ممکن است مضر بوده و یا با درمانهای دارویی تجویز شده تداخل داشته باشند، لازم است که در مورد این درمان ها با پزشک و یا پرستار مشورت شود،
بیمار را آگاه کنید که برخی از درمان های گیاهی ممکن است باعث تقویت تشکیل صفرا شوند، نظیر ویتامین E شیره ی تیستک [3] (یک نوع گیاه وحشی با برگهای خاردار و گل های بنفش، زرد و یا سفید که متشکل از گلبرگهای باریک بوده که به سمت بالا قرار گرفته اند. این گیاه سمبل ملی اسکاتلند است)، ریشه گل قاصد (گیاه وحشی کوچک با گل های زرد روشن). طب سوزنی در دفع اسپاسم می تواند کمک - کننده باشد.
مراقبت از افراد مسن
فرد مسن و خانواده او باید بدانند که در دوران کهولت، ممکن است علایم جسمی مثل ناخوشی و گیجی به بیماری صفراوی نسبت داده شود و درد شکمی اصلا وجود نداشته باشد.
مراقبت های تکمیلی و ارجاعات
بر اهمیت ویزیتهای منظم و پیگیر تأکید کنید و مطمئن شوید که بیمار نام و شماره تلفن های ضروری را دارد به زمینه ی ارجاع جهت سرویسهای مراقبت در منزل را فراهم کنید.
[1] . Endoscopic Retrograd Cholangliopian creatography
